Herrigunetik gertu dago Sakona baserria. Azpeititik (Gipuzkoa) Izarraitz auzora igotzen hasi, eta bertan. Kanpotik ez du ohiz kanpoko ezer: mendiz inguratuta dago, baratzea daukate inguruan, eta mendigoizaleak ingurutik igarotzen dira. Artalde txiki bat ere badaukate, zerriak, eta baita zakurrak ere. Zapatu goiza da, eta Ioritz Igarataundi eta Aiora Etxeberria lanez lepo dabiltza. Sagar uzta biltzen aritu dira aurreko egunetan, eta zukua egiten ari dira ondoren merkaturatu ahal izateko. Igarataundiren gurasoak ere inguruan dabiltza lan horietan laguntzen. Baita Ibrahima Diallo, Mamadou Barry eta Ibrahime Diassy errefuxiatu ginearrak ere. Horrek egiten du berezi Sakona baserriko proiektua.

Bost urte dira Igarataundi baserriko lanetan murgildu, eta ofiziotzat hartzea erabaki zuenetik. Urtebetera Etxeberriak bat egin zuen proiektuarekin, eta galtza bete lan dabiltza orduz geroztik. «Kontsumo taldeekin aritu gara lanean, baina orain artalde txiki bat ere jarri dugu». Bi pertsonarentzako sobera lan bazuten, are gehiago Etxeberria haurdun geratu zenean. «Ordura arte etxekoen laguntzarekin moldatzen ginen, baina ikusi genuen laguntza behar genuela». Bila ibilita ere, ez zuten erreferentziarik topatzen, harik eta Basherri Sarearen mezu bat jaso zuten arte: Irungo (Gipuzkoa) Harrera Sarean baserriko lanetan laguntzeko prest zeuden hamabi errefuxiatu zeuden, eta horiei aterpea emateko inor prest ote zegoen galdetu zuten.

Eskaintza horretan Sakona baserrian zuten arazoarentzako irtenbidea ikusi zuten Igarataundik eta Etxeberriak. «Bagenekien aldaketa handia izango zela, eta erreparoa ere ematen zigun; baina etxean aipatu genuen aukera hori, eta aurrera egitea erabaki genuen». Baserrian bi pertsonarentzako lekua zutela erantzun zieten Irungo Harrera Sareko kideei, baina Diallo, Barry eta Diassy lagunak ziren, eta hirurak batera hartzeko eskatu zieten. Horrela iritsi ziren hiru errefuxiatu ginearrak iaz Azpeitira. Baserrian erroldatu zituzten, eta paperak egiteko prozesuan murgilduta daude orain. Pozarren daude eurekin, eta familia bat osatu dutela diote.

Diassyri laneko kontratua egin diote. Diallok eta Barryk ikasi egin nahi zuten, eta, horregatik, goizetan baserriko lanak egiten laguntzen diete, eta, arratsaldean, Azpeitira edo Azkoitira jaisten dira. Barry arotz ikasketak egiten ari da, eta Diallok gaztelera klaseak hartzen ditu. Diassy, berriz, goiz eta arratsalde baserriko lanetan aritzen da. «Berak lan gehiago dauka, ardien ardura partekatzen du gurekin, eta makinekin ere badabil; beste biak lasaiago aritzen dira». Hala ere, Sakona baserriko lurra lantzen laguntzen diete Igarataundi eta Etxeberriari, uzta biltzen, eta saltzera eramateko prestatzen.

Etorkizunerako bidea

Lanez lepo dabiltza azken urtean Sakona baserrian. «Ekoizten dugun ia guztia saltzen dugu», esan du Igarataundik. Horretarako lana erruz egin behar dute. Hala ere, sumatzen dute bezeroek baserriko produktu ekologikoak eskatzen dituztela, baina eskaintza falta da. Baserriak eta lurra landuko duen jenderik ez dagoela dio. «Lekuan lekukoa kontsumitu behar dela esaten dute, sasoian sasoikoa; baina ondoren ez dago baserritarrik eskaera horri erantzuteko. Hamar urte barru arazo bat eduki dezakegu».

Horregatik uste du etorkinek eta errefuxiatuek eskaera horri erantzun ahal izango diotela. «Bertako jendea ez badago prest lan hauek egiteko, norbaitek egin beharko ditu, eskaera badagoelako». Igarataundik eta Etxeberriak uste dute hor egon daitekeela etorkizuna, eta, adierazi dutenez, etorkin hauek baserriko lanetara oso ondo moldatzen dira. «Antzematen zaie erraztasuna».

Sakona baserrian heriotzatik ihesean zihoazen hiru errefuxiatuei eman diete lotarako lekua eta lana, baina halako adibide gehiago ere badaude Euskal Herrian. Hala ere, errefuxiatuen egoera zaurgarria dela eta, ez dute elkarrizketarik eman nahi izan. Azpeitian dagoen hirukoteak ziurtasun handiagoa du; izan ere, lanerako baimena eskuratu berri dute, eta horietako batek laneko kontratua ere badu. Sakona baserrian ere gustura daude, etorkizun berria lortu dutelako, eta eguneroko lanari eskulana zabaldu zaielako. Alde biek irabazi dute.

MAMADOU BARRY. ERREFUXIATUA
«Lehen aldian ia ito nintzen, eta ez nuen berriz ontzi batean sartu nahi»

Ginean gutxiengo den peul etniako kidea da Mamadou Barry (Labe, Ginea, 1992). «2010. urteaz geroztik, arazo larri bat dago gure herrian, eta presidentea gure aurka dago; jazarri egiten digu, eta gutako asko ere hiltzen ari da». Nahikoa arrazoi izan zen hori harentzat, jaioterria utzi eta Europarako bidea hartzeko. «Askotan uste dugu Afrikan baino hobeto bizi zaretela hemen; guk badakigu Afrika aberatsagoa dela, baina agintariek gaizki kudeatzen dute dena. Hemen hobeto dago egoera, baina orain jabetu naiz denetariko errealitateak daudela, ez zela esaten zitzaiguna bezalakoa».

Gineatik atera zenean, Senegal aldera egin zuen, Mauritania zeharkatu, eta Saharatik Marokora iritsi zen. «Hango Polizia izugarri arrazista da, eta bertako herritarrak ere bai; baztertu egiten zaituzte, jipoitu». Bi aldiz saiatu zen Espainiara itsasoz joaten, eta lehen saiakeran itotzeko zorian egon zen. «Lehen aldian ia ito nintzen, eta ez nuen berriz ontzi batean sartu nahi; baina, era berean, banekien nire herrialdean zer neukan. Beste saiakera bat egin nuen».

Espainiara iritsi zenean, Almeriara joan zen lehenengo, han afrikar asko zeudela esan baitzioten, baina kalean lotan eta jatekorik gabe bi aste eman ondoren, Frantziara joatea erabaki zuen. Irunera iritsi ondoren, Hendaiara (Lapurdi) igaro eta Bordelera (Okzitania) joateko autobusa hartu zuen. «Poliziak atxiki ninduen, eta Irunera itzuli berriz ere bueltan». Orain pozik dago Azpeitian.

IBRAHIME DIASSY. ERREFUXIATUA
«Berdin dit nora joan, Ginean baino hobeki gaude; ez dago mehatxurik»

Ibrahime Diassy (Dalaba, Ginea, 1998) mehatxatua zegoen, eta horregatik erabaki zuen jaioterritik ihes egitea. Ehizan zebilela, aitak haren laguna hil zuen istripuz. Biktimaren familiak hiltzailearen aurka egiteko asmoa zuen, baina, Poliziak espetxeratu zuenez, mehatxua Diassyren familiako kide guztiei zabaldu zieten. Herrian ibiltzea arriskutsua zen eurentzat, eta, hainbat gorabeheraren ondoren, herrialdea uztea erabaki zuen. «Erabaki zaila izan zen, aita kartzelan baitzegoen, eta ez genuen bakarrik utzi nahi». Baina espetxean zegoela gaixotu eta hil egin zen Diassyren aita, eta heriotza mehatxua inoiz baino presenteago zuen.

Mali eta Aljeria zeharkatu ondoren iritsi zen Marokora, eta bertan urtebete egon zen esperoan. «Anaia zaharrago bat neukan han, eta, hari esker, errazagoa izan zen han egotea; baina gogorra izan zen». Itsasoa zeharkatu zuen patera batean, eta Almeriara jo zuen, beste askok egin bezala. Baratzeetan aritu zen beharrean, baina baldintza eskasetan, eta Frantziarako bidea hartu zuen. Madrildik Irunera iritsi zen, eta han Azpeitira joateko eskaintza jaso zuen. «Niri berdin dit nora joan, Azkoitira, Bilbora, edo edonora; edozein dela lekua, Ginean baino hobeki gaude; lasaitasuna daukagu hemen, ez daukagu inolako mehatxurik». Gustura dago Sakona baserrian, baina gogora ekarri du berak bertan ez daukala ezer: «Familia bat osatu dugu hemen, eta pozik nago, baina nire familia ez dago hemen, eta hori gogorra da».

IBRAHIMA DIALLO. ERREFUXIATUA
«Ez nuen joan nahi Frantziara, gure egoeraren erantzule ere badirelako»

Ibrahima Diallok (Boke, Ginea, 1994) ez zuen inoiz Europara etortzeko asmorik izan. Are, gogoa jaioterrian dauka, eta hara itzuli nahi du. Baina ezin du. Ekintzaile politikoa zen Ginean, eta Alpha Conde presidentearen aurkako mobilizazio eta protesta ugari gidatu zituen bere auzoan. Manifestazio batean atxilotu egin zuten, kartzelatu, eta hainbat egunez torturatu. Baina espetxetik ateratzeko aukera izan zuen: «Polizia batek esan zidan ordainduz gero berak aterako ninduela». Kontatu duenez, beste egoera batean ez zuen halakorik onartu ere egingo, baina goiz eta gau tratu txarrak jaso zituen, eta ez zeukan onik ateratzeko itxaropenik.

Baldintza ekonomiko oneko familia bateko semea izaki, aitak ez zuen arazorik izan ordaintzeko. Behin kalean, Europara joan behar zuela erabaki zuten, eta kontaktu baten bidez Marokora joan zen hegazkinez, handik Madrilera joateko. «Baina Marokon zegoen bitartekaria pertsona txarra zen, eta hegazkinez egin beharreko bidaia uretako motoarekin egin nuen; hartzen ez banuen, hilko ninduten». Bortxaz egin zuen bidaiaren azken zatia. Kontinentez aldatuta, Herrialde Katalanetako, Espainiako eta Irungo Gurutze Gorriaren artapen zentroetan egon zen. «Ez nuen joan nahi Frantziara, gure egoeraren erantzule ere badirelako, baina inon ez zegoen lekurik eta hara joatea pentsatu nuen». Sakona baserriko eskaintza iritsi zen, ordea. Orain Gineako egoera noiz aldatu zain dago, itzultzeko.