Duela egun batzuk, prentsan irakurri genuen Italiako gobernuak dekretatu duela derrigorrezko hezkuntzako ikasturte guztietako geletan ikasle atzerritarren kopuruak ez duela %30 gaindituko derrigorrezko hezkuntzako ikasturte guztietako geletan. Hezkuntza ministro Mariastella Gelminik «integrazioaren» aldeko neurri gisa aurkeztu zuen, «ikasle atzerritarrez soilik osatutako ikasgela-ghettoak» saihesteko modu gisa. Ahots kritikoek berehala salatu zuten ekimena arriskutsua eta arrazista dela.

Kontua euskal eskolari lotuta asko interesatzen zaigu, bertan jatorri immigranteko ikasleak ikasleria osoaren %7 inguru oso ezberdin banatuta baitaude. Izan ere, behin baino gehiagotan agertu da gaia gure artean. Duela hiru urte, garai hartako Hezkuntza sailburu Tontxu Camposek hedabideetan adierazi zuen orduz geroztik ez zela egongo %30 immigrante baino gehiago inongo eskolatan. Praktikan, baina, ez zen erabakia gauzatu. Bestalde, 2007ko martxoan Arartekoak Hezkuntza Sailari eskatu zion kuotak ezartzeko ikasle immigranteak modu orekatuan banatzeko, ghettoen eraketa ekiditeko hain zuzen ere.

Justifikagarriak al dira mota honetako proposamenak? Asko dira kontrako argudio posibleak. Izan ere, jatorri immigranteko ikasleen «banaketa» ez da oso aurkezgarria: itxura guztien arabera nahi ez dena banatzeaz hitz egiten ari da, «gura ez dugun» ikasleriaz alegia, eta, izan ere, inor ez litzateke ausartuko proposatzen jatorri autoktonoko ikasleak banatzeko: autoktonoen eskubidea eskola aukeratzeko kasik sakratutzat hartzen da. Banaketaren aurkako beste argudio bat da immigranteen seme-alaba gehienak hurbilen daukaten eskoletara joan ohi direla; zentroa aukeratzeko eskubide bera dute familia horiek eta bertakoek, azken batean. Aniztasunaren balioa defendatzen dutenek orekak beste era batean bilatu behar direla azpimarratzen dute, eta nagusia immigranteak dituzten eskolak berrindartzea izango litzateke, kalitatea hobetuz, benetan erakargarriak suerta daitezen mota guztietako familientzat. Gehitzen dute beharrezkoa dela gizarte-hezkuntza bat; horrek lagunduko luke era guztietako ikasleak biltzen dituzten zentroak garatzen.

Argudio horiek niri pisuzkoak iruditzen zaizkit dakarte, praktikan, gelen osaketa zuzentzeko esku-hartzerik ez egitea. Eta badakigu zer gertatzen den gure gizartean esku-hartzerik ez dagoenean: azkeneko hamar urteetan eskola asko ghettizatu dira jatorri immigranteko ikasleak %60 baino gehiago dira, eta beste batzuk ghetto bihurtzeko bidean daude. Gehienak zentro publikoak dira, bide batez esanda, eta haietako dezente A eredukoak. Hezkuntza Aailak azaroan emandako datuak aztertzea besterik ez dago, Mikel Basabe Aralarreko parlamentariaren informazio eskariari erantzunez.

Interbentziorik ez dagoenean eta gauzak besterik gabe gerta daitezen uzten dugunean gurea bezalako gizarte batean, immigrazioari mesfidantzaz begiratzen dion gizarte honetan, ondorio jakinak gertatu ohi dira. Alde batetik, eskola ez gutxik beren ikasleriaren hautaketa ekonomikoa egiten dute ordaindu beharreko zerbitzuen bitartez, esaterako, eta horren ondorioz apenas dago immigranterik haien geletan; beste batzuetan, orduan, askoz ere gehiago egongo dira. Bestalde, jatorri atzerritarreko umeak matrikulatu ezkero, bertako familiek eskola horietatik ihes egiten dute «izuturik» gehitzeko tentazioa daukat, eta modu horretan heldu berri gehiagorentzako lekua uzten dute, zentroen ghettizazioa eraginez azken batean. Ez gaitezen engaina: gaur egun bertako familia gehienen «tolerantziaren ataria» dena delakoa da; jatorri atzerritarreko familien presentzia jakin batetik gora %30 hura? beste eskoletarako exodoari ekiten diote bertako askok.

Eta immigrante ugari duten zentroen kualifikazioari dagokionez, oso desiragarria bada ere, ez da aipatu Hezkuntza Sailak adierazi dituen asmoen artean. Bestalde, elkarbizitzarako gizarte-hezkuntza hori ere premiazkoa ez da egun batetik bestera gauzatuko; izan ere, epe luzerako erronka da.

Bien bitartean, familia atzerritarren seme-alaba asko hezten ari dira bertako jatorriko ikaslerik apenas dagoen eskoletan, etorkizunean haiena ere izango den gizarte baten baitan. Ze «integrazio» mota da hori? Eta bertako ume askok ez dute sekula harremanik izan beste herrialde batetik iritsitako ume batekin ere. Ze konpetentzia ari dira garatzen batzuk zein besteak mundu geroz eta kultur aniztasun handiago batean bizi ahal izateko?

Azkeneko urte hauetan kasu mingarriak ikusi ditugu. Gasteizko eskola publiko bateko gela batean, kasu, Hezkuntza Ordezkaritzak epez kanpo iritsitako zortzi ume eskolatu zituen… kurtso bakar batean!, hau da, urriaren eta ekainaren artean… Gainontzeko ia guztiak, gainera, aurreko bi urtetan heldu ziren… Irakurleak ebatzi dezala ea hori hezkuntza eskaintza integratzailea ote den ikasle horientzat, edo eskandalua. Eta ez da kasu bakarra. Ume horien egoera Arartekoaren aurrean salatu zen, eta hark Parlamentuan urtero aurkezten duen txostenean jaso zuen.

Inportantea da jatorri immigranteko familien eskubidea gertuen daukaten eskola aukeratzeko, baina familia autoktono askok beren auzoetatik oso urrun lekualdatzen dituzte seme-alabak, hezkuntza-kalitatearen izenean, baldin eta haienean immigranteak badaude. Laburbilduz, uste dut hobe dela ume iritsi berri batek aukera izatea gela konpartitzeko bertako umeekin, nahiz eta ondoko auzoan egon eskola, bere auzoko eskolan soilik jatorri atzerritarreko umeekin egon behar izatea baino. Nahiago ditut, halaber, jatorri immigranteko umeak dituzten gelak, soilik bertako ikasleez osatutakoak baino.

Gurea bezalako gizarte batean beharrezkoa iruditzen zait orekak lortzeko neurriak ezartzea, berez ez baitira etortzen. Eta horregatik poztekoa iruditzen zait Euskadiko Parlamentuak azaroaren 12an onartutako zuzenketa, zeinak Hezkuntza Sailari eskatzen baitio, besteak beste, gela bakoitzeko ikasle immigranteen kopurua %25ekoa baino gehiagokoa ez izatea, eta epez kanpo matrikula daitezkeen ikasleena gela bakoitzeko %10ekoa baino gehiagokoa ez izatea. Horrek lagunduko du haien presentzia bermatzen eskola gehiagotan, eta ez kontzentratzen gutxi batzuetan. Talde parlamentarioen onespen zabalek indar gehiago ematen dio zuzenketari.

Ikusteke dago zein izango den Hezkuntza Sailaren jokaera. Eta hori ere Parlamentuak eskatzen dio behar diren bitartekoekin eta inbertsioekin lagunduko dien immigrante gehien dauzkaten eskolei.